Odleżyny - stopnie, jak powstają, leczenie i zapobieganie
Jeżeli przebywasz długotrwale w pozycji leżącej, w szczególności bez możliwości przekręcenia się lub zmiany pozycji ciała, jesteś narażony na powstawanie odleżyn. Zgodnie z definicją Europejskiego Panelu Doradczego ds. odleżyn - odleżyna to uraz skóry i/lub tkanek znajdujących się pod skórą zazwyczaj nad wypukłością kości, spowodowany naciskiem lub naciskiem w połączeniu z obtarciem. Wiele czynników przyczyniających się do powstawania odleżyn lub czynników zakłócających ich gojenie związanych z odleżynami nie zostało jeszcze wyjaśnione.[1]
|
Spis treści: |
Jak powstają odleżyny
Przebywając długo w pozycji leżącej, z początku możesz zacząć odczuwać dyskomfort związany z długotrwałym uciskiem tkanek miękkich Twojego ciała pomiędzy podłożem a tkanką kostną. Z czasem jednak stopniowo może zacząć pojawiać się odrętwienie, pieczenie, świąd czy ból, a w przypadku braku usunięcia długotrwałego ucisku tkanki miękkiej - odleżyny. Ucisk tkanek miękkich powoduje zwężenie lub zamknięcie się światła naczyń krwionośnych, które zaopatrują nasze tkanki w tlen i składniki odżywcze. Im dłuższy nacisk na tkanki miękkie, tym większe ryzyko powstania odleżyn. Tkanka miękka pozbawiona dopływu krwi zaczyna powoli obumierać, prowadząc do martwicy tkanek i powstawania ran, poczynając od warstw najdalej oddalonych od układu krwionośnego, poprzez tkankę podskórną, aż do kości. W miejscu ucisku zaczyna pojawiać się owrzodzenie skóry, zwane właśnie odleżyną. Pamiętaj, że leczenie odleżyn i proces gojenia ran jest często trudny i długotrwały, a im wcześniej odleżyna zostanie rozpoznana, tym łatwiej zaradzić jej pogłębianiu się i powstawaniu ran przewlekłych, w szczególności, że odleżyny powstają bardzo szybko.
Jak wyglądają odleżyny
Producenci większości materacy na odleżyny, podkładów antyodleżynowych czy poduszek przeciwodleżynowych podają zwykle informację na temat stopnia odleżyn osoby leżącej, do którego dany wyrób medyczny jest dedykowany. Dlatego bardzo istotne jest, abyś prawidłowo zidentyfikował odleżynę do której chcesz dobrać odpowiedni artykuł przeciwodleżynowy. Poniżej przedstawiamy Ci klasyfikację i opis odleżyn.
Klasyfikacja odleżyn według definicji NPUAP/EPUAP
I stopień odleżyn: Nieblaknący rumień
Nieblaknące zaczerwienienie skóry na nienaruszonej powierzchni skóry zlokalizowane przeważnie nad wypukłością kości. Skóra z ciemnym pigmentem może nie mieć wizualnie widocznych zmian koloru skóry wokół odleżyny, jej kolor może się różnić od reszty. Miejsce dotknięte odleżyną może być bolesne, twarde, miękkie, cieplejsze lub zimniejsze/chłodniejsze od reszty skóry. Stopień I może być trudny do wykrycia w przypadku osób z ciemną pigmentacją skóry. Osoby te można zaliczyć do kategorii osób ze zwiększonym ryzykiem.
II stopień odleżyn: Częściowa utrata grubości skóry właściwej
Częściowa utrata skóry właściwej (uszkodzenie skóry) objawiająca się jako płytki, otwarty wrzód na powierzchni skóry z czerwono-różowym łożyskiem rany, bez wilgotnej tkanki martwiczej. Może również występować jako nienaruszony lub otwarty/pęknięty pęcherz wypełniony surowicą lub płynem surowiczo-krwistym. Wygląda jak błyszczący lub suchy, płytki wrzód bez wilgotnej tkanki martwiczej czy zasinienia*. Ta kategoria nie powinna być stosowana do opisywania pęcherzyków, odparzeń po bandażach, zapalenia skóry związanego z nietrzymaniem moczu, maceracji lub otarć skórnych.
*Zasinienie oznacza głębokie uszkodzenie tkanek/ głęboki uraz tkanek
III stopień odleżyn: Całkowita utrata skóry właściwej
Całkowita utrata skóry właściwej, która oznacza iż może być widoczny tłuszcz podskórny, ale kość, ścięgno lub mięsień nie są odsłonięte. Może występować również wilgotna tkanka martwicza, ale nie przesłania ona głębokości utraty tkanki. Może obejmować obrzeża i dno rany. Głębokość stopnia III odleżyny zależy od anatomicznego umiejscowienia. Grzbiet nosa, ucho, potylica i kostka nie mają tłuszczowej tkanki podskórnej i w tych przypadkach odleżyny mogą być płytkie. Natomiast obszary o dużej zawartości tkanki tłuszczowej mogą rozwijać niezwykle głębokie odleżyny III stopnia . Kości i ścięgna nie są widoczne ani bezpośrednio wyczuwalne.
IV stopień odleżyn: Całkowita utrata tkanki miękkiej
Całkowita utrata grubości skóry właściwej z odsłonięta kością, ścięgnem i mięśniem. Może występować również wilgotna tkanka martwicza lub strup. Często obejmuje obrzeża i dno rany. Głębokość odleżyny stopnia IV zależy od anatomicznego umiejscowienia. Grzbiet nosa, ucho, potylica i kostka nie mają (tłuszczowej) tkanki podskórnej i w tych przypadkach odleżyny mogą być płytkie. Odleżyny IV stopnia mogą obejmować mięsnie i/lub struktury podtrzymujące (np. powięź, ścięgna lub torebkę stawową) powodując prawdopodobieństwo wystąpienia zapalenia szpiku kostnego lub zapalenie kości. Odsłonięte kości i mięsnie są widoczne lub bezpośrednio wyczuwalne.[2]
Najczęstsze miejsca wystąpienia odleżyn
Odleżyny najczęściej występują w miejscach gdzie masz wypukłości kostne. Jeżeli leżysz na wznak, miejsca najbardziej narażone na powstawanie odleżyn to potylica, łopatki, okolice kości ogonowej, pośladki, łokcie i pięty. Jeżeli leżysz na boku ryzyko powstania odleżyn jest największe na boku głowy, barku, lub biodrze. Jeżeli jeździsz na wózku inwalidzkim ryzyko wystąpienia odleżyn dotyczy głównie kości ogonowej i pośladków.
Leczenie odleżyn
Jak już wcześniej wspominaliśmy proces leczenia odleżyn jest trudny, a gojenie ran długotrwałe. Proces i czas leczenia odleżyn zależy od ich stopnia. Im wyższy stopień odleżyn, tym trudniej będzie Ci je wyleczyć, a proces gojenia ran będzie dłuższy. Bezpośrednie leczenie odleżyn najczęściej polega na założeniu odpowiednich opatrunków, farmakoterapii, i/lub usunięciu tkanki martwiczej poprzez interwencję chirurgiczną. Równolegle odleżyny należy leczyć pośrednio. Powinieneś zadbać o odpowiednie odżywianie się, higienę rany (pielęgnację odleżyn) i usunięcie ucisku tkanki miękkiej np. poprzez zmianę pozycji ciała lub zastosowanie odpowiednich wyrobów przeciwodleżynowych takich jak np. materac przeciwodleżynowy, poduszka przeciwodleżynowa lub podkład przeciwodleżynowy. Wiedząc, że będziesz długotrwale przebywał w pozycji leżącej lub siedzącej warto, abyś zawczasu poświęcił czas profilaktyce powstania odleżyn i sposobom ich zapobiegania.
Co przeszkadza w profilaktyce odleżyn - czynniki ryzyka
Warto abyś wiedział, że skłonności do powstawania odleżyn są różne i istnieje kilka czynników, które sprzyjają powstawaniu odleżyn i utrudniają gojenie się ranny. A należą do nich m. in:
- unieruchomienie i ograniczona możliwość poruszania się
- długotrwały ucisk skóry i tkanki miękkiej
- wysoki współczynnik masy ciała chorego (otyłość)
- nietrzymanie moczu lub stolca
- siły ścinające działające przy nieprawidłowej pozycji chorego (np. osuwanie się na materacu przeciwodleżynowym przy zbyt wysokiej pozycji ciała)
- zła dieta
- choroby układu krążenia
- podeszły wiek (w szczególności osoby chore na choroby współistniejące)
- zaburzenia świadomości
Zapobieganie powstawaniu odleżyn - czyli podkłady antyodleżynowe, poduszki na odleżyny i materace przeciwodleżynowe
Jak wiadomo zawsze lepiej zapobiegać niż leczyć odleżyny. Dlatego warto abyś pamiętał, że martwicy tkanek pojawiającej się w wyniku ucisku można zapobiegać. W profilaktyce odleżyn warto często zmieniać pozycję ciała i zadbać o odpowiednią pielęgnację skóry. Jeżeli nie masz możliwości zmiany pozycji ciała, najskuteczniejszym sposobem zapobiegania powstawaniu odleżyn będzie usunięcie lub zminimalizowanie przyczyny ich powstawania, czyli ucisku tkanki miękkiej ciała. Dlatego właśnie warto, abyś zadbał o dedykowany wyrób medyczny stosowany w profilaktyce powstawania odleżyn jak np. materac przeciw odleżynom, poduszka na odleżyny lub podkład przeciwodleżynowy. Takie wyroby mają za zadanie zniwelowanie lub całkowite zlikwidowanie ucisku tkanki miękkiej oraz umożliwienie regeneracji tkanek. Ich zakres cenowy jest dość duży poczynając od kilkudziesięciu złotych, dlatego jesteśmy pewni, że znajdziesz coś dla siebie.
Mamy nadzieję, że udało nam się trochę przybliżyć Ci temat przyczyn powstawania odleżyn ich leczenia i profilaktyki.
Materace przeciwodleżynowe, poduszki przeciwodleżynowe i podkłady przeciw odleżynom kupisz w naszym sklepie medycznym
Nie zapomnij sprawdzić naszej oferty na artykuły przeciwodleżynowe.
Pozdrawiamy,
zespół MAGMAR
[1] European Pressure Ulcer Advisory Panel and National Pressure Ulcer Advisory Panel. Prevention and treatment of pressure ulcers: quick reference guide. Washington DC: National Pressure Ulcer Advisory Panel; 2009
[2] tamże